نان شیرمال، طعم خوب کودکی | بهترین رسپی نان شیرمال
نون شیرمال تو رو یاد بچگیات نمی‌اندازه؟ اگه تا حالا نون شیرمال خونگی خوردی، می‌دونی که چی می‌گم! یه نون نرم، شیرین و خوش‌عطر که وقتی از فر درمیاد، بوش کل خونه رو پر می‌کنه. خاطرات کودکی من با این نون گره خورده؛ یادمه مامانم همیشه ظهرای جمعه یه سینی شیرمال می‌ذاشت تو فر و من با صبر و بی‌صبری می‌شمردم تا بالاخره آماده بشه. از همون موقع فهمیدم که نون شیرمال فقط یه نون نیست، یه جور خاطره است، یه حسِ نوستالژیک که آدمو می‌بره به گذشته.
حالا خودم که درستش می‌کنم، تازه می‌فهمم چرا مامانم با اون همه زحمت باز هم هر هفته این نون رو می‌پخت. از ورز دادن خمیر تا اون لحظه‌ای که زرده تخم‌مرغ و زعفرون رو روش می‌مالی، همش یه جور عشق و حس خوب داره. تو این مقاله قراره از نون شیرمال بگم، از تاریخچه‌اش، راز خوشمزگیش و البته فوت‌وفن‌هایی که خودم تو این مدت یاد گرفتم.
تاریخچه نان شیرمال
نون شیرمال از اون نونای سنتیه که تو خیلی از فرهنگ‌ها ردپاشو می‌بینی، ولی تو ایران یه جایگاه خاص داره. از قدیم، این نون بیشتر تو مهمونیای خاص، عید نوروز و سفره‌های نذری پخته می‌شد. اسمش هم از ترکیب «شیر» و «مالیدن» میاد، چون توی خمیرش از شیر استفاده می‌کنن و قبل از پخت هم روش یه لایه زرده تخم‌مرغ و زعفرون می‌مالن تا خوشرنگ و براق بشه.
تو بعضی از شهرای ایران، مثل یزد، تبریز و قزوین، هر کدوم یه نسخه خاص از نون شیرمال دارن. مثلا تو یزد، نون شیرمال رو کمی شیرین‌تر و سبک‌تر درست می‌کنن، ولی تو قزوین مغزدارش هم پیدا میشه که با گردو و دارچین پرش می‌کنن.
البته فقط ایران نیست که این نون رو داره! تو کشورهای دیگه مثل هند، پاکستان و افغانستان هم نونای مشابهی دارن که توشون شیر استفاده شده و یه کم شیرین هستن. اما نون شیرمال ایرانی یه چیز دیگه‌ست، هم به خاطر عطر زعفرونش، هم اون لطافت خاصی که داره.
مواد لازم برای تهیه نون شیرمال:
آرد سفید: ۴ پیمانه
شیر ولرم: ۱ پیمانه
شکر: ⅓ پیمانه
تخم‌مرغ : ۲ عدد (۱ عدد برای خمیر، ۱ عدد برای رومال)
کره یا روغن مایع : ۵۰ گرم
خمیرمایه فوری: ۱ قاشق غذاخوری
زعفران دم‌کرده: ۱ قاشق غذاخوری
نمک: یک دوم قاشق چای‌خوری
گلاب: ۲ قاشق غذاخوری (اختیاری)
کنجد یا سیاهدانه برای تزیین
طرز تهیه نان شیرمال
خب حالا چطوری نون شیرمال درست کنیم؟ نون شیرمال یه نون سنتی و خوشمزه‌ست که با مواد ساده درست میشه. برای تهیه‌ش، اول ۵۰۰ گرم آرد رو با ۱ قاشق چای‌خوری نمک و ۲ قاشق غذاخوری شکر مخلوط کنین. بعد ۱ قاشق غذاخوری خمیرمایه رو با ۱ پیمانه شیر ولرم (حدود ۴۰ درجه) و یک چهارم پیمانه آب ولرم فعال کنین و بذارین ۱۰ دقیقه بمونه تا پف کنه. حالا خمیرمایه فعال‌شده رو به آرد اضافه کنین، ۱۰۰ گرم کره نرم‌شده و ۱ عدد تخم‌مرغ رو هم بریزین و خوب ورز بدین تا خمیر نرم و یکدستی بشه. خمیر رو ۱ ساعت تو جای گرم استراحت بدین تا حجمش دو برابر شه. بعدش خمیر رو به چونه‌های کوچیک تقسیم کنین، شکل بدین، با زرده تخم‌مرغ و کمی زعفران رومال کنین و تو فر ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۲۰-۲۵ دقیقه بپزین تا طلایی شه. نوش جان!
آیا میشه نون شیرمال رو بدون فر پخت؟
بله، نون شیرمال رو میشه بدون فر هم پخت، ولی نیاز به یه روش جایگزین داره که بتونه حرارت یکنواخت به خمیر بده. اگه فر نداری، می‌تونی از تابه دوطرفه یا تابه معمولی با در استفاده کنی. یه روش دیگه هم استفاده از تنور گازی یا حتی اجاق کمپینگ اگه در دسترس باشه.
برای پخت تو تابه:
خمیر شیرمال رو طبق دستور آماده کن (با آرد، شکر، شیر، خمیرمایه و بقیه مواد).
بعد از اینکه خمیر ور اومد، به شکل نون‌های کوچیک درش بیار.
تابه رو روی حرارت ملایم بذار و کمی چربش کن.
نون‌ها رو داخل تابه بچین و درش رو ببند تا با حرارت غیرمستقیم و بخار داخل تابه بپزن.
هر چند دقیقه یه بار چک کن و اگه لازم بود نون‌ها رو برگردون تا دو طرفشون طلایی بشه.
حرارت باید ملایم باشه که نون‌ها مغزپخت بشن و نسوزن. نتیجه شاید دقیقاً مثل فر نباشه، ولی بازم نون شیرمال خوشمزه‌ای به دست میاد!
خواص نون شیرمال
بیا از خواص این نون خوشمزه برات بگم:
منبع انرژی: چون با آرد گندم درست میشه، کربوهیدرات زیادی داره و یه منبع خوب برای تأمین انرژی روزانه‌ست.
شیر: توی دستور پختش از شیر استفاده میشه که باعث میشه مقداری پروتئین، کلسیم و ویتامین D داشته باشه. این مواد برای سلامت استخونا و عضلات مفیدن.
چربی: معمولاً توش کره یا روغن به کار می‌ره که بافتش رو نرم و لطیف می‌کنه. این چربی‌ها انرژی بیشتری می‌دن، ولی باید تو مصرفش اعتدال رو رعایت کرد.
شکر یا عسل: شیرینی نون شیرمال از شکر یا گاهی عسل میاد که طعمش رو خاص می‌کنه. البته به همین خاطر قندش بالاست و برای کسایی که دیابت دارن یا رژیم کم‌قند می‌گیرن، باید با احتیاط مصرف شه.
مواد مغذی اضافه: عضی جاها زعفران، هل یا کنجد هم بهش اضافه می‌کنن که هم عطر و طعمش رو بهتر می‌کنه و هم یه مقدار خواص آنتی‌اکسیدانی یا گوارشی بهش می‌ده.
در کل، نون شیرمال یه خوراکی لذیذ و مقویه، ولی چون کالریش بالاست و شکر داره، بهتره به‌عنوان یه میان‌وعده یا صبحونه گاهی مصرف شه، نه هر روز هفته.
مضرات نون شیرمال
نون شیرمال مثل هر خوراکی دیگه‌ای اگه بیش از حد یا بدون توجه به شرایط بدنی مصرف شه، می‌تونه مضراتی داشته باشه. اینجا چند تا از مضرات احتمالی‌ش رو می‌گم:
کالری بالا: چون توش شکر، کره یا روغن و آرد سفید استفاده میشه، کالری زیادی داره. مصرف زیادش می‌تونه باعث اضافه وزن یا چاقی بشه، به‌خصوص اگه تحرک کمی داشته باشی.
قند زیاد: شکر یا عسل توی نون شیرمال قند خون رو سریع بالا می‌بره. برای کسایی که دیابت دارن یا مستعد دیابت هستن، این می‌تونه مشکل‌ساز باشه و باید با احتیاط مصرف کنن.
چربی اشباع: اگه با کره یا روغن حیوانی درست بشه، چربی اشباعش بالاست. مصرف زیاد چربی اشباع می‌تونه به مرور زمان برای قلب و عروق مضر باشه و کلسترول رو افزایش بده.
کمبود فیبر: چون معمولاً با آرد سفید تهیه میشه، فیبر کمی داره. این یعنی برای گوارش خیلی ایده‌آل نیست و اگه زیاد بخوری، ممکنه باعث یبوست یا مشکلات گوارشی بشه.
حساسیت یا عدم تحمل: بعضیا به گلوتن (پروتئین توی آرد گندم) یا لاکتوز (توی شیر) حساسیت دارن. برای این افراد، نون شیرمال می‌تونه باعث نفخ، دل‌درد یا واکنش‌های آلرژیک بشه.
جمع‌بندی
نون شیرمال، یه نون سنتی ایرانیه که به خاطر طعم شیرین و بافت نرمش محبوبیت داره؛ از آرد، شیر، شکر و کره درست میشه و منبع خوبی برای انرژی، پروتئین و کلسیمه، به‌خصوص اگه با زعفران یا هل طعم‌دار شه که یه مقدار خواص آنتی‌اکسیدانی هم اضافه می‌کنه، ولی از طرف دیگه کالری و قند بالایی داره که می‌تونه باعث چاقی یا مشکل برای دیابتی‌ها بشه، چربی اشباعش برای قلب ضرر داره، فیبر کمی داره که گوارش رو سنگین می‌کنه و برای کسایی که به گلوتن یا لاکتوز حساسن مناسب نیست، پس بهتره با اعتدال و به‌عنوان یه میان‌وعده گاه‌گاهی مصرف شه.
کره آریستو کروسان (مارگارین) گلنان پوراتوس 10 کیلویی
1.450.000 تومان1.450.000 تومانخرید کنیدسوالات متداول
شیرمال چیه اصلا؟
شیرمال یه نوع نون شیرین و خوشمزه‌ست که بیشتر تو ایران پخته میشه. اسمش هم از ترکیب «شیر» و «مالیدن» اومده، چون موقع پخت روش روغن یا شیر می‌مالن. بافتش نرم و پنبه‌ایه و معمولا با کنجد یا سیاه‌دونه تزیینش می‌کنن.
مگه شیرمال انواع مختلف داره؟
آره، تو شهرهای مختلف ایران شیرمال رو به روش‌های گوناگون می‌پزن. مثلاً تو بعضی جاها بهش زعفرون می‌زنن که رنگش طلایی بشه، بعضی‌های دیگه هم توش کشمش یا گردو می‌ریزن. بعضی وقتا هم به جای شیر از ماست استفاده می‌کنن که یه کم طعمش فرق کنه.
شیرمال رو با چی بخوریم؟
شیرمال رو میشه همون‌جوری خالی خالی خورد، هم با چای یا شیر. خیلی‌ها هم دوس دارن روش پنیر یا مربا بمالن. برای صبحونه یا عصرونه یه انتخاب عالیه.
می‌تونیم خودمون تو خونه شیرمال بپزیم؟
صددرصد! پختن شیرمال تو خونه هم کیف داره، هم خیلی خوشمزه‌تر از بیرون میشه. فقط یه کم حوصله می‌خواد که خمیرش خوب ور بیاد. ولی نتیجه‌ش یه نون گرم و تازه با عطر و طعم خونگیه. کلی هم رسپی باحال تو اینترنت هست که می‌تونید ازشون کمک بگیرید.
